Tętno, inaczej puls, to słowo mocno kojarzące się z życiem. Jest to podstawowy parametr życiowy, dlatego od jego sprawdzenia rozpoczyna się każde badanie mające ocenić stan chorego, szczególnie w przypadkach nagłych zachorowań, które uniemożliwiają kontakt z pacjentem.
Potocznie puls określamy jako bicie serca. W ujęciu medycznym jest to falisty ruch naczyń tętniczych. Jego siła i częstotliwość zależą od pracy naszego serca oraz od elastyczności naczyń. Badając puls określamy rytmiczność ruchu naczyń. Można w ten sposób sprawdzać częstotliwość i poprawność skurczów.
Puls można wyczuć nie tylko w tętnicach ale również w naczyniach żylnych. Tętnienie w żyłach jest jednak znacznie słabsze niż w tętnicach, co sprawia, że jego pomiar jest bardzo rzadko wykorzystywany do postawienia diagnozy.
Jak zbadać tętno?
Może to zrobić każdy. Nie potrzeba do tego żadnych urządzeń ani fachowej wiedzy. Wystarczą nasze dłonie i minimalna znajomość anatomii.
Do badania używamy zegarka – mierzymy ilość uderzeń w ciągu jednej minuty – oraz palców wskazującego i środkowego, którymi dotykamy tętnicę znajdującą się blisko powierzchni skóry. Palcami dociskamy tętnicę do podłoża i wówczas wyczuwamy na opuszkach palców uderzenia krwi rozciągające ścianki naczyń tętnicy.
Gdzie badać tętno?
Wybór tętnicy jest zależny od stanu pacjenta. Jeśli badamy tętno sobie, albo innej osobie przytomnej, bez urazów, to możemy sprawdzić puls na tętnicy promieniowej, czyli tej która zaopatruje w krew naszą dłoń i którą możemy wyczuć na wewnętrznej stronie nadgarstka. W przypadku badania osób głęboko nieprzytomnych, z mocnymi urazami stosuje się badanie tętna na tętnicy szyjnej. To naczynie tętnicze znajduje się najbliżej serca i krew faluje z nim ze stosunkowo dużą siłą. Może się zdarzyć, że na innych tętnicach niewyczuwalny puls, będzie jak najbardziej możliwy do zbadania na szyi chorego.
W sytuacjach zagrożenia życia można również badać puls na tętnicy udowej, która ze względu na swoją wielkość jest łatwa w zbadaniu.
Inne tętnice, które możemy wykorzystać do określenia tętna to:
– tętnica ramienna; wyczuwa się ją w dole łokciowym,
– tętnica podkolanowa; bada się ją dwiema rękami uciskając dół podkolanowy,
– tętnica grzbietowa stopy,
– tętnica piszczelowa; palce przykładamy między tylną granicą kostki a ścięgnem Achillesa,
– tętnica pachowa,
– tętnica skroniowa.
Jakie powinno być tętno?
Badanie tętna najczęściej postrzegamy jako policzenie ilości uderzeń serca na minutę. Nazywa się to częstotliwością i jest to podstawowa cecha tętna.
Prawidłowa częstotliwość zależna jest od wieku. U płodów jest to 110-150 na minutę, u niemowlaków 130, u dzieci 100. Młodzież powinna mieć puls w granicach 85 na min, dorośli 70 a ludzie starsi ok. 60 uderzeń na minutę.
Obok częstotliwości badanie tętna określa jeszcze następujące cechy: miarowość, napięcie, chybkość, wypełnienie, symetrię. Niektóre z tych cech można zbadać i określić jedynie przy pomocy specjalnych urządzeń i są one wykorzystywane głownie przy diagnozowaniu chorób układu krążenia.